หอไตรกลางน้ำ หอพระไตรปิฎกกลางสระน้ำ ซึ่งเชื่อกันว่ากันปลวกได้
.jpg)
สถาปัตยกรรม
สถาปัตยกรรมพื้นบ้าน คือ สถาปัตยกรรมที่ก่อกำเนิดและพัฒนาขึ้นด้วยภูมิปัญญาชาวบ้าน โดยมีความสอดคล้องกับลักษณะทางภูมิศาสตร์ และตอบสนองต่อสภาพภูมิอากาศ ตลอดจนวิถีชีวิต วัฒนธรรม ประเพณี และความเชื่อของประชาชนในท้องถิ่น
ลักษณะสถาปัตยกรรมพื้นบ้านในภูมิภาคหรือ ประเทศใดๆ ก็ตามจะมีลักษณะจำเพาะและไม่มีเค้า กำเนิดจากต่างแดน ใช้วัสดุที่หาง่ายในท้องถิ่นสร้าง ผลงานที่มีรูปทรงเรียบง่ายประกอบด้วยการตกแต่งและ ส่วนประดับอันเป็นแบบฉบับเดียวกัน แต่มีรายละเอียด อันหลากหลาย มีความกลมกลืนและสอดคล้องกับ ภูมิทัศน์และสภาพแวดล้อมโดยรอบ ลักษณะของสถาปัตยกรรมย่อมก่อรูปขึ้นมาตาม เหตุและปัจจัยอันเกิดจากอิทธิพล ๖ ประการ ได้แก่ ภูมิศาสตร์ ธรณีวิทยา ภูมิอากาศ ศาสนา สังคม และ ประวัติศาสตร์
นารถ โพธิประสาท ปรมาจารย์ทางสถาปัตย- กรรมศาสตร์กล่าวไว้ว่า “...ดินฟ้าอากาศในประเทศไทย เป็นมูลเหตุที่ทำ ให้เกิดลักษณะสำคัญอีกอย่างหนึ่งสำหรับอาคารแบบ ไทย ซึ่งเป็นตัวอย่างที่ดีที่สามารถเอาชนะธรรมชาติได้ และเป็นการสมเหตุสมผล ฤดูมีอยู่ ๒ ฤดู คือฤดูร้อน และฤดูฝน ฉะนั้นรูปของอาคารจึงต้องอยู่ในลักษณะที่ จะป้องกันความร้อนของแดดและกันฝนได้ด้วยเป็น สำคัญ ตลอดถึงส่วนต่างๆ ของอาคารก็ต้องอนุโลมไปใน ทำนองนี้ด้วย เช่น ยกพื้นสูงกันน้ำท่วม หลังคามีลาด สูงชัน ชายคายื่นมาก ประตู หน้าต่างมีจำนวนน้อย เล็ก และแคบ ทั้งนี้เพื่อประโยชน์ดังกล่าวเป็นสำคัญ...”๑๕
สถาปัตยกรรมพื้นบ้านแบ่งได้เป็น ๒ ประเภท ใหญ่ๆ คือศาสนสถานและเหย้าเรือน สถาปัตยกรรมทั้ง สองประเภทนี้มีลักษณะที่แตกต่างกันอย่างชัดเจนนับแต่ อดีตกาล ชาวต่างชาติหลายเหล่าได้บันทึกข้อสังเกตเมื่อ เดินทางเข้ามาเยือนกรุงสยาม เปรียบเทียบบ้านกับวัด คณะบาทหลวงเยซูอิตซึ่งเดินทางมาโดยพระราชโองการ ของพระเจ้าหลุยส์ที่ ๑๔ ใน พ.ศ. ๒๒๒๙ ได้บันทึกถึง สภาพบ้านเมืองในกรุงศรีอยุธยาไว้ว่า
“...บ้านเรือนไม่งดงาม ส่วนพระเจดีย์ หรือวัดวา อารามของพระเจ้าทั้งหลายนั้น โอ่อ่าสวยงาม...” ทั้งนี้ ก็ตรงกันกับข้อสังเกตในเวลา ๒๐๐ ปี ต่อมา ในหนังสือ “เยอรมันมองไทย” เกี่ยวกับ ประเทศไทย ในสมัยรัชกาลที่ ๕ ดังนี้
“...ความเจริญของสถาปัตยกรรมด้านอาคาร บ้านเรือนที่อยู่อาศัย นับว่าด้อยกว่าทางด้านการก่อสร้าง วัดวาอารามมาก บ้านของชาวสยามนั้นสร้างกันเล็กๆ ทำให้ยิ่งแลเห็นขนาดความแตกต่างมากขึ้น เมื่อเทียบ กับวัดวาอารามที่สร้างอย่างหรูหราสวยงามบนพื้นที่ กว้างขวาง...”๑๖
ทั้งนี้เป็นสิ่งสะท้อนภาพให้เห็นชีวทัศน์ของคนไทย ว่า ชีวิตคนเป็นของชั่วคราวไม่ยั่งยืน เกิดขึ้น ตั้งอยู่ แล้วก็ดับไป บ้านก็เช่นเดียวกัน ถือเป็นของชั่วคราว หรือ อย่างดีก็เป็นเพียงกึ่งถาวร ย่อมเก่าแก่ ทรุดโทรมไปเป็น ธรรมดา แม้ถูกไฟไหม้ก็สร้างใหม่ได้ง่ายๆ ใช้วิธีลงแขก วันเดียวก็เสร็จ
แต่วัด อันประกอบด้วยโบสถ์ วิหาร การเปรียญ ปรางค์ เจดีย์ ฯลฯ ถือเป็นถาวรวัตถุที่สร้างอุทิศไว้ใน พระศาสนา โดยความเลื่อมใสศรัทธา และตั้งใจที่จะให้ สวยงามวิจิตรบรรจง ด้วยความเคารพในฐานานุศักดิ์ ให้ตั้งอยู่ ณ ที่กลางชุมชน หรือในกรณีที่เนินสูงก็ต้องให้ ขึ้นไปอยู่ที่ระดับเหนือหมู่บ้าน ส่วนบ้านก็เรียงราย ลดหลั่นกันลงมา
อย่างไรก็ดี เป็นที่น่าเสียดายที่วัดอันสวยงาม ดังกล่าว ในปัจจุบันนี้มักจะถูกบดบังด้วยตึกแถวที่สร้างไว้ ให้เช่าในบริเวณรอบๆ วัด เป็นการทำลายภูมิทัศน์และ ความงามของวัดลงอย่างไม่น่าให้อภัย เป็นการกระทำ อย่างตรงกันข้ามกับบางประเทศที่รู้ตัวว่ามีของดีที่จะ อวดได้อยู่น้อย ได้พยายามรื้ออาคารรอบบริเวณวัดหรือ ศาลเจ้าออก เพื่อให้เห็นของดี ดังที่ ม.ล.ปิ่น มาลากุล ได้เล่าประสบการณ์ไว้ในนิราศสิงคโปร์ ดังนี้
“เมืองเรามีปูชนียสถาน สร้างอาคารบังเล่นเป็นนิสัย สิงคโปร์พัฒนาก้าวหน้าไกล ถึงสมัยรื้อเล่นเห็นของดี”
๑๕ นารถ โพธิประสาท, สถาปัตยกรรมในประเทศไทย, (กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ไทยเขษม, ๒๔๘๙), หน้า ๔๓ ๑๖ คาร์ล เดอริงก์, “สถาปัตยกรรมสยาม” ใน เยอรมันมองไทย, แปลโดย อำภา โอตระกูล, (กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์เคล็ดไทย เจริญวิทย์การพิมพ์, ๒๕๒๐), หน้า ๘๗
